Pornoverslaving: wat is het, hoe kom ik ervan af en is het gevaarlijk?

“Ontdek de signalen van pornoverslaving en leer hoe je kunt herstellen met onze uitgebreide gids.”

Sasha Postma, PornGuide

Het aantal mensen in Nederland met een pornoverslaving is niet exact bekend. Uit statistieken van online retailer SexualAlpha eerder dit jaar blijkt dat 60% van de vrouwen en 91,5% van de mannen maandelijks porno bekijkt. Verder kijken 1 op de 16 mannen dagelijks en 1 op de 6 meerdere keren per week naar porno, terwijl slechts 3% van de vrouwen dat doet, bleek uit onderzoek van het Hart van Nederland-panel voor de Grote Gezondheidsquiz.

Deze cijfers benadrukken de wijdverbreide consumptie van porno in onze samenleving. Ondanks deze toegankelijkheid van (premium) pornosites en gratis pornosites zijn er echter geen exacte cijfers over het aantal problematische gebruikers. Deze onduidelijkheid over het exacte aantal pornoverslaafden in Nederland is mede te wijten aan het ontbreken van een vastomlijnde definitie van ‘pornoverslaving‘ in de wetenschap. Bovendien is pornoverslaving niet officieel erkend als diagnose, waardoor er geen specifieke registratie van is.

Instanties zoals het Trimbos Instituut (Kennisinstituut voor mentale gezondheid) en Rutgers (Expertise centrum seksualiteit) geven aan dat er geen exacte cijfers zijn over het aantal pornoverslaafden in Nederland. Het is ook vermeldenswaardig dat de NVVS (Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie) geen gegevens heeft over het aantal personen met een pornoverslaving in Nederland.

Een enquête uitgevoerd door onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van De Volkskrant en de Rutgersstichting, toont aan dat 60% van de mannen en 20% van de vrouwen porno bekijkt. In totaal hebben 1015 mensen aan dit onderzoek deelgenomen, wat suggereert dat een aanzienlijk deel van de bevolking betrokken is bij het kijken naar porno.

Het rapport van Rutgers genaamd “Seks onder je 25e” onthult dat één op de vijf jongens en één op de tien meisjes gelooft dat je door het kijken van porno kunt leren wat seks inhoudt. Bijna driekwart van de jongeren is echter van mening dat seks in porno niet overeenkomt met echte seks. Dit wijst op de impact van porno op seksuele percepties bij jongeren, ongeacht of dit als positief of negatief wordt beschouwd.

Opvallend is dat jongere jongeren en leerlingen uit het praktijkonderwijs vaker denken dat porno een leermiddel voor seks is. Bovendien vinden meer jongens dan meisjes porno opwindend. Ongeveer de helft van de meisjes en een kwart van de jongens vindt porno weerzinwekkend.

Het internet heeft de toegankelijkheid tot pornografisch materiaal vergroot, wat voor sommige mensen tot problemen leidt. Er zijn zorgen over ‘internetseksverslaving‘, en er is debat over de oorzaken ervan: sommigen wijten het aan de ‘pornoficatie’ van de maatschappij, terwijl anderen denken dat onderliggende problemen de ware oorzaak zijn. Er is duidelijk behoefte aan inzicht in dit fenomeen en aan mogelijke behandelmethoden.

Maar hoe kunnen we een verslaving aan porno dan precies definiëren? Pornoverslaving manifesteert zich als een dwangmatig gebruik van pornografie dat in de loop van de tijd vaak verergert en negatieve gevolgen heeft voor het dagelijks leven van de verslaafde.

Hoewel het niet formeel is gecategoriseerd als een stoornis, wordt het in kringen zoals de NoFap-gemeenschap gezien als een ernstig en groeiend probleem, vooral in het digitale tijdperk.

Deze verslaving, benadrukt in het International Journal of Mental Health and Addiction, kan leiden tot moeilijkheden in (seksuele) relaties en diverse emotionele en psychische klachten. De opkomst van het internet heeft bijgedragen aan een grotere zichtbaarheid en toegankelijkheid van pornografie.

Hoewel seksverslaving nog niet officieel is erkend en niet in de DSM-5 is opgenomen, hebben instellingen zoals Jellinek in Amsterdam therapieën ontwikkeld voor de behandeling ervan, waarbij cognitieve gedragstherapie een prominent middel is.

Onderzoek naar seksverslaving is gecompliceerd. Nicole Prause, een seksuologe, heeft erop gewezen dat de meeste studies zich richten op het gebruik van porno, wat mogelijk geen directe indicator is voor seksverslaving. Uit haar eigen onderzoek bleek dat de typische verslavingsindicatoren, zoals de P300-hersengolf piek, afwezig waren bij mensen die naar erotische beelden keken.

Seksuologen zoals Ellen Laan van het Amsterdam Medisch Centrum en Ceryl Janssen van Praktijk Seksuologie Amsterdam – er is ook momenteel geen wachtlijst – benadrukken dat de term ‘seksverslaving’ mogelijk overmatig wordt gebruikt, zonder duidelijke criteria of consistentie in de onderliggende problemen die ermee gepaard gaan.

De opwinding tijdens het kijken wordt al snel overschaduwd door een verpletterende schaamte of schuldgevoel achteraf. Als je jezelf betrapt op het constant denken over wanneer je weer naar porno kunt kijken, of als je je dag eromheen plant, dan zou er een ongezonde obsessie kunnen spelen. Dit kan leiden tot moeilijkheden in (pornografische) relaties en diverse emotionele en psychische klachten.

Sommige mensen zijn veel met porno bezig, andere minder. Ben je bang dat je teveel met porno bezig bent? Bijvoorbeeld omdat je veel fantaseert of dagdroomt over porno? Of omdat je een paar keer per week porno kijkt, veel masturbeert of veel seks hebt met een partner? Of denk je misschien dat je verslaafd bent aan porno? Hieronder lees je het verschil tussen veel met porno bezig zijn en een porno-verslaving.

Zolang je er geen last van hebt of een ander er geen last van heeft en je niet gehinderd wordt in je dagelijkse bezigheden is er geen sprake van een porno-verslaving. Hoe vaak iemand bezig is met porno, verschilt namelijk enorm van persoon tot persoon en kan ook afhankelijk zijn van de levensfase waarin je verkeert. Je hoeft je er dus niet voor te schamen of er negatief over te denken. Als je geslachtsdelen pijn doen van veel masturberen of van seks, is het wel raadzaam om wat rustiger aan te doen.

Wanneer ben je verslaafd aan porno? Van internetseksverslaving is sprake als:

• Er is langer dan 6 maanden sprake van een terugkerend seksueel gedragspatroon, zoals dagelijks porno kijken voor het slapen gaan.
• Je bent niet in staat om dit gedragspatroon te stoppen of aan te passen; je hebt er als het ware geen controle over.
• Het gedrag heeft negatieve gevolgen in je leven.
• Je ervaart persoonlijk last van dit gedrag, of anderen in je omgeving worden erdoor beïnvloed.
• Voorbeelden van negatieve gevolgen zijn onder andere relatieproblemen, financiële problemen, het verwaarlozen van andere bezigheden, sociale isolatie, slaaptekort, verminderde werkprestaties, en een afkeer van jezelf. Seksverslaving kan zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomen.

Bij een porno-verslaving is het lastig om directe oorzaken aan te wijzen. Het kan te maken hebben met een ernstige gebeurtenis, langdurige onvrede over jezelf, een lichamelijke aandoening of middelengebruik, maar dat hoeft niet per se. Het wordt vaak een gedrag dat je jezelf hebt aangeleerd om met iets om te gaan.

Heel geleidelijk gaat er meer aandacht naar porno, ten koste van andere vormen van contact. Het kan een redelijk stabiele situatie zijn, maar soms heb je ook steeds meer en steeds sterkere prikkels nodig. Dit kan leiden tot een gevoel van eenzaamheid en geheimzinnigheid, en vaak gaat het gepaard met een gebrek aan zelfvertrouwen en zelfrespect.

Begin met het verwijderen van alle pornografische inhoud van je apparaten, inclusief bladwijzers. Het idee is simpel: hoe moeilijker het is om toegang te krijgen, hoe gemakkelijker het zal zijn om porno te vermijden. Een andere slimme zet is het installeren van ouderlijk toezicht op je telefoon en computer.

Als je iemand hebt die je kunt vertrouwen, deel dan je strijd en vraag of ze ouderlijk toezicht software op je apparaten kunnen installeren. Hoewel het niet onfeilbaar is, maakt het hebben van een ouderlijk slot met een wachtwoord het aanzienlijk moeilijker om expliciete websites te openen.

Verveling is vaak een grote trigger voor pornogebruik. Dus waarom vervang je porno niet door andere activiteiten? Probeer jezelf uit te dagen met nieuwe bezigheden zoals sporten, videogames spelen, of een nieuwe hobby oppakken om jezelf af te leiden wanneer de verleiding toeslaat.

Het is ook een goed moment om je sociale kring te verbreden en meer tijd met dierbaren door te brengen. Immers, porno is iets dat je meestal alleen ervaart, toch? Door minder tijd alleen door te brengen, bouw je niet alleen gezondere relaties op, maar verminder je ook je behoefte aan porno. Stel jezelf als doel om minstens een paar keer per week tijd door te brengen met vrienden en familie.

Je triggers begrijpen is cruciaal. Ontdek waarom je vaker naar porno grijpt, zoals stress, vermoeidheid, of eenzaamheid. Probeer situaties die deze triggers kunnen veroorzaken te vermijden. Soms is simpelweg het herkennen van een trigger genoeg om de cyclus van verslaving te doorbreken.

Veel mensen gebruiken masturbatie (en dus porno) als middel om stress te verminderen. Als dit op jou van toepassing is, zoek dan alternatieve manieren om stress te verminderen, zoals meditatie, diepe ademhalingsoefeningen, of yoga. Hoe meer je je algemene stressniveaus kunt verminderen, hoe beter je je zult voelen.

Tot slot, het aanpakken van onderliggende mentale gezondheidsproblemen is essentieel. Voor sommigen is excessief internet- en pornogebruik een manier om te ontsnappen. Stress, depressie en angst kunnen diepere problemen zijn die deze verslaving voeden.

Misschien heb je eerder met drugs of alcohol geworsteld, en is porno nu een vergelijkbare uitvlucht. Overweeg manieren om depressie en angst aan te pakken, en praat met een mentale gezondheidsprofessional om een persoonlijk plan te maken dat bij je past.

Zelfhulp bij internetseksverslaving

Anonieme seks- en liefdeverslaving	Zelfhulpgroep >
Sexaholics Anonymous	Zelfhulpgroep >

Ondanks het gebrek aan formele erkenning, erkennen sommige klinieken seksverslaving als een aandoening en maken ze gebruik van behandelplannen zoals het twaalfstappenplan, dat vergelijkbaar is met de benaderingen voor alcohol- en drugsverslaafden.

Er zijn momenten waarop de wilskracht alleen niet voldoende is om de strijd tegen pornoverslaving te winnen. Hier komt professionele hulp om de hoek kijken. Een eerste stap zou kunnen zijn het consulteren van een therapeut. Therapeuten zijn getraind in de behandeling van verslavingen en kunnen je waardevolle inzichten en ondersteuning bieden op je weg naar herstel.

Bovendien, als het idee van een één-op-één sessie met een therapeut intimiderend is, overweeg dan om je aan te sluiten bij een steungroep. Er zijn talloze steungroepen voor mensen die worstelen met seks- en pornoverslaving. Hier kun je mensen ontmoeten die vergelijkbare problemen doormaken, ervaringen delen, en inzicht krijgen in wat je tot nu toe hebt gedaan en wat je in de toekomst kunt verwachten.

Hoewel er geen specifieke medicatie is voor het behandelen van pornoverslaving, kan een therapeut of psychiater medicatie aanbevelen voor het aanpakken van onderliggende mentale gezondheidsproblemen. Als je pornoverslaving voortkomt uit depressie, angst of OCD, praat dan met een geestelijke gezondheidsprofessional over een behandelplan dat bij je past.

En vergeet niet, professionele hulp zoeken is geen teken van zwakte, maar een stap naar zelfverbetering en een gezonder leven.

Professionele hulp bij internetseksverslaving

Praktijk Seksuologie Amsterdam	Naar website >
Seksuoloog gespecialiseerd in seksverslaving	Naar website >
Praktijk ESSH	Naar website >
Seksuoloog en psycholoog	Naar website >

Het is een nobele daad om iemand te helpen die worstelt met een pornoverslaving. Het initiatief nemen voor een gesprek over het probleem kan een veilige ruimte creëren voor de persoon om zich open te stellen en te delen. Word een verantwoordelijkheidspersoon die incheckt op de voortgang van de persoon en hun inspanningen ondersteunt, zonder schaamte en schuld toe te voegen aan de situatie.

Help de persoon bij het ontwikkelen van een zelfmonitoringsysteem om hun gedrag te volgen en te veranderen, en moedig fysieke activiteit en betrokkenheid bij nieuwe interesses aan om afleiding te bieden van de verslaving. In ernstige gevallen kan het uitvoeren van een interventie noodzakelijk zijn, en als zelfhulpstrategieën niet werken, overweeg dan om de persoon aan te moedigen met een therapeut te praten.

Bied emotionele ondersteuning en toon empathie voor de strijd van de persoon. Help de persoon bij het identificeren van onderliggende emotionele kwesties die kunnen bijdragen aan de verslaving en vier hun prestaties en vooruitgang. Het is belangrijk om te onthouden dat je alleen begeleiding en ondersteuning kunt bieden, en dat de persoon verantwoordelijkheid moet nemen voor hun acties. Zorg ook voor je eigen gezondheid en welzijn terwijl je anderen helpt.

Blijf ondersteuning bieden, blijf positief, en wees vriendelijk en begripvol. Moedig interacties in het echte leven aan om de balans te herstellen tussen online activiteiten en persoonlijke relaties. Plan en neem deel aan gezonde activiteiten samen, en wees de stem van de rede die de persoon herinnert aan de gevolgen van hun acties. Begrijp dat terugvallen kunnen voorkomen en focus op het helpen van de persoon om zichzelf te vergeven en op het juiste pad te blijven.

In de podcast ‘Zo doet zij dat‘ merkte seksuoloog en psycholoog Eveline Stallaart op dat er na de lockdown niet alleen een verwachte toename is in geboortes en echtscheidingen, maar ook in pornoverslaving. Ze wijst erop dat het bekijken van porno inderdaad een plezierige ontsnapping kan bieden, maar dat het brein gevoelig wordt voor de dopamine die hierbij vrijkomt, wat gelijkenissen vertoont met verslavingen aan alcohol of drugs. Dit zorgwekkende probleem krijgt momenteel niet voldoende aandacht in de publieke discussie.

Dr. Andrew Huberman, een neuroloog en hoogleraar aan de School of Medicine van de Stanford Universiteit, bespreekt de relatie tussen pornoverslaving en de hersenen. Hij benadrukt dat porno een technologie is die het beloningscircuit in de hersenen benut, oorspronkelijk geëvolueerd voor voortplanting en seks. Het geeft mensen de mogelijkheid om dezelfde chemische beloning te ervaren zonder daadwerkelijke voortplanting, waardoor porno verslavend kan zijn.

Huberman legt uit dat de hersenbeloningsystemen voornamelijk draaien om de chemische stoffen dopamine en serotonine. Dopamine wordt vrijgegeven wanneer we doelen nastreven en beloningen verwachten, terwijl serotonine geassocieerd wordt met tevredenheid en genot in het huidige moment.

Een probleem met pornoverslaving is dat het brein zich traint om opgewonden te raken door naar anderen te kijken die seks hebben, wat niet noodzakelijk vertaalt naar opwinding tijdens persoonlijke, intieme interacties. Vooral jongeren, wiens hersenen zich in een kritieke ontwikkelingsfase bevinden, passen zich aan aan deze externe prikkels, wat problemen kan veroorzaken in echte seksuele relaties.

Bovendien zoeken mensen na verloop van tijd vaak naar steeds intensere vormen van stimulatie, gedreven door de aard van dopamine, wat kan leiden tot verslavingsgedrag. Huberman benadrukt dat niet alle technologiegebruik per definitie verslavend is, maar dat het afhangt van de impact op iemands dagelijks leven en welzijn.

Het doel is om beloningen te koppelen aan gezondere gedragingen en activiteiten, zoals het bevorderen van persoonlijke relaties en het vermijden van excessief gebruik van technologieën die de kwaliteit van leven verminderen. Het begrip van hoe onze hersenen reageren op prikkels is essentieel om bewuste keuzes te maken en verslavingsrisico’s te beheren.

1. Love, T., Laier, C., Brand, M., Hatch, L., & Hajela, R. (2015). Neuroscience of Internet Pornography Addiction: A Review and Update. Behavioral Sciences, 5(3), 388–433. Link
2. Weinstein, A., & Lejoyeux, M. (2015). Online Porn Addiction: What We Know and What We Don’t—A Systematic Review. Current Addiction Reports, 2(1), 37–43. Link
3. Krueger, R. B. (2019). Neurobiology of Sex and Pornography Addictions: A Primer. Journal of Addiction Medicine, 13(1), 70–77. Link
4. Love, T. (2015). Pornography addiction: A neuroscience perspective. Surgical Neurology International, 6(1), 68. Link
5. Duffett-Leger, L. (2015). Physiological, Psychosocial and Substance Abuse Effects of Pornography. Canadian Journal of Human Sexuality, 24(2), 161-170. Link
6. Smith, R. (2020). Pornography Addiction in Adults: A Systematic Review of Definitions and Reported Impact. Journal of Sexual Medicine, 17(5), 863–876. Link
7. Grubbs, J. B., & Gola, M. (2019). Pornography Use and Psychological Science: A Call for Consideration. Current Directions in Psychological Science, 28(3), 323–327. Link
8. Fuss, J., Briken, P., & Stein, D. J. (2019). Aggravation of Obsessive-Compulsive Disorder Due to Excessive Porn Use. Journal of Behavioral Addictions, 8(1), 7–10. Link
9. Smith, R. (2020). Pornography Addiction in Adults: A Systematic Review of Definitions and Reported Impact. Journal of Sexual Medicine, 17(5), 863–876. Link
10. Ley, D., Prause, N., & Finn, P. (2014). The Emperor Has No Clothes: A Review of the ‘Pornography Addiction’ Model. Current Sexual Health Reports, 6(2), 94–105. Link
11. Love, T., Laier, C., Brand, M., Hatch, L., & Hajela, R. (2015). Neuroscience of Internet Pornography Addiction: A Review and Update. Behavioral Sciences, 5(3), 388–433. Link
12. Gillespie, A. A., & Haried, P. (2020). Constructing Pornography Addiction’s Harms in Science, News Media, and Politics. Journal of Communication, 70(1), 30-52. Link
13. Wright, P. J., & Tokunaga, R. S. (2020). The moral maze of sex & porn addiction. Sexual Addiction & Compulsivity, 27(1-2), 71-96. Link
14. Bridges, A. J. (2010). Porn Addiction. Psychology Today, 43(2), 44-47. Link
15. Fagan, P. F. (2019). A Science-Based Case for Ending the Porn Epidemic. Ethics and Public Policy Center. Link
16. Collins, K. (2018). Porn addiction is ruining lives, but scientists aren’t convinced it’s real. CNET. Link
17. Leonard, J. (2018). Porn addiction: Signs, causes, and treatment. Medical News Today. Link
18. Burgess, L. (2020). What Is Pornography Addiction? Verywell Mind. Link
19. Ley, D. (2017). Science Stopped Believing in Porn Addiction. You Should, Too. Psychology Today. Link
20. Nijs, D., Gielen, G., & Van Rooij, A. J. (2015). Internetseksverslaving. In H. Kisjes, D. Nijs & A. J. Van Rooij (Eds.), Internetverslaving (pp. 109-117). Boom. DOI: 10.13140/RG.2.1.3745.0080. Link